5084 Sayılı Teşvik Yasasında 5350 Sayılı Yasa İle Getirilen Uygulama

12.05.2005 Tarihinde TBMM görüşülerek kabul edilen ve 18.05.2005 tarihinde 25819 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğü giren 5350 sayılı kanun 5084 sayılı Yatırım ve İstihdamı Teşvik kanunu maddelerin de değişiklik yapmaktadır. Mecliste kabul edilen 5350 sayılı kanunla daha önce 36 ilde uygulanmakta olan 5084 sayılı yasanın kapsamı genişletilerek 13 yeni il daha ( Kilis, Tunceli, Kastamonu, Niğde, Kahramanmaraş, Elazığ, Çorum, Artvin, Kütahya, Trabzon, Rize, Nevşehir, Karaman)  bu kapsama dâhil edilmiş ve yasadan yararlanan il sayısı 49 ulaşmıştır. Yapılan bu yeni düzenleme tüm iş dünyasının beklentilerinin aksine bir şekilde oluşmuştur özellikle 5084 sayılı yasada öngörülen asgari 10 işçi çalıştırma şartının 30 işçiye çıkartılması özellikle yeni işe başlayan küçük yatırımcıyı kapsam dışı bırakmıştır.  13 il kapsama alınırken mevcut 36 il yeni yasa ile bir ölçüde cezalandırılmış 5084 sayılı yasa uygulamaları ile iş dünyasının şikâyetçi olduğu haksız rekabet yeni bir boyut kazanmıştır

Yasa ile getirilen yeni düzenlemeler

a) 01.04.2005 tarihinden sonra kapsama dahil 49 ilde yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri asgari 30 işçi çalıştırma koşulu ile Gelir vergisi ve Sigorta primleri işveren hissesi teşviki ve enerji desteğinden yararlanacaklardır.

b) 01.04.2005 tarihinde önce işe başlayan ve 5350 sayılı yasa ile kapsama alınan illerdeki (Kilis, Tunceli, Kastamonu, Niğde, Kahramanmaraş, Elazığ, Çorum, Artvin, Kütahya, Trabzon, Rize, Nevşehir, Karaman) gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 31.12.2004 tarihi itibari ile çalıştırdıkları mevcut içi sayılarını asgari %20 artırmaları ve en az 30 işçi çalıştırma koşulu ile Gelir vergisi ve Sigorta primleri işveren hissesi teşviki ve enerji desteğinden yaralanacaklardır.

c) 01.04.2005 tarihi itibari ile 5084 sayılı yasadan yararlanan 36 ildeki yatırımcılar için eski uygulama 5350 sayılı yasanın Geçici 1. maddesine göre devam edecektir. Bu illerde yeni işe başlayan mükellefler için asgari 30 işçi çalıştırma şartı getirilmiştir.

d) 01.04.2005 tarihinden itibaren kapsama dahil 49 ilde eski işyerlerinin mevcut işçi sayılarını %20 artırmaları ve asgari 30 işçi çalıştırmaları koşulu ile artırdıkları işçi sayısının iki katı oranında mevcut eski işçilerinin de teşvikten yararlanması sağlanmıştır.

e) 5084 sayılı yasanın 6. maddesindeki Enerji desteğindeki bir takvim yılı için en az ¾’ünde çalıştırılmış olma şartı yeni uygulamada kaldırılmıştır. 5084 sayılı yasadan yararlanalar için yeni uygulamadan yararlanma şartı asgari 30 işçi çalıştırma koşu ile 5350 sayılı yasa ile getirilen şartların yerine getirilmesi ile sağlanmış olacaktır.

f) 5350 sayılı Yasada enerji desteğinin uygulanmasına yönelik asgari kapasiteleri belirlemek üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığına, elektrik enerjisi giderlerinin iadesine ilişkin süreleri tespit etmeye, iadeyi nakden veya mahsuben yaptırmaya ve uygulamanın usul ve esaslarını belirlemeye Maliye Bakanlığı, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığına müştereken yetki verilmiştir.

g)  5084 Sayılı yasa ile en az 10 kişi istihdam etme koşulu ile sağlanan bedelsiz arsa tahsisi uygulaması da 01.04.2005 tarihinden asgari 30 işçi istihdam edecek olan işyerleri için yapılabilecektir.

UYGULAMAYA İLİŞKİN DÜZENLEMELER

5350 sayılı kanunla 5084 sayılı kanunda yapılan değişikliklere ilişkin  27.05.2005 tarihinde 16-344 sayılı SSK genelgesi yayınlanmış olup Gelir vergisi teşvikine ilişkin 2. seri nolu yatırım ve istihdamın teşvikine ilişkin tebliğ ise henüz taslak olarak düzenlenmiştir. Yayınlanan bu genelge ve taslak tebliğe göre düzenlemeler aşağıdaki şekildedir. Uygulamadan sadece gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olanlar yararlanacaktır. Dolayısıyla, gelir veya kurumlar vergisine tabi olmayanlar bu teşvikten yararlanamayacaktır.  Kamu kurum ve kuruluşlarına ait iktisadi işletmeler kurumlar vergisi mükellefi olması koşuluyla bu teşvikten yararlanacaktır. Teşvikin uygulanmasında faaliyet konusu ile tam veya dar mükellefiyet esasında vergilendirilmenin bir önemi bulunmamaktadır. Devlet İhale Kanunu ile Kamu İhale Kanununa göre kamu kurum ve kuruluşlarınca ihalesi yapılan veya uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan her türlü mal teslimi işlerinin gerçekleştirilmesine yönelik olarak Kanun kapsamına dahil illerde faaliyette bulunan işletmeler gerekli diğer koşulları sağlamaları halinde teşvikten yararlanabileceklerdir.

5084 sayılı yasada uygulanmakta olan Gelir vergisi teşviki Asgari ücret üzerinden hesaplanan vergiden fazla,  SSK Primi işveren hissesi kazanç alt sınırı prim oranın üzerinde olamayacak hükmü aynı şekilde uygulanacaktır. Bu Kanunun uygulaması bakımından yeni işe başlamaktan maksat, gelir veya kurumlar vergisi açısından ilk kez mükellefiyet tesisi veya kapsama dahil illerde yeni bir işyerinin kurulmasıdır.

UYGULAMADA BAZ ALINACAK PRİM BELGESİ VE KAPSAMA GİRECEK SİGORTALI SAYISININ TESPİTİ:

5350 sayılı Kanunla 5084 sayılı Kanunun 3 ve 4 üncü maddesinde yapılan değişiklik uyarınca; Muhtasar beyanname işlemleri ve SSK verilen bildirimlerde bir değişiklik yapılmamış olup 5350 sayılı yasadan yararlanan içinde aynı bildirimler kullanılacaktır.

01.04. 2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayan ve en az 30 sigortalı çalıştıran gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu madde ile getirilen uygulamadan yararlanmaları mümkün olduğundan, 01.4.2005 tarihinden itibaren gelir ve Kurumlar vergisi mükellefi olup, yeni işe başlayan ve en az 30 sigortalı çalıştıran işverenlerin bu kanundan yararlanmayı istemeleri halinde, 2005/Nisan ayı için S.S. kurumuna verecekleri aylık prim ve hizmet belgesi ilk belge olacaktır.

01.04.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin 1.1.2005 tarihinden önce (kasım 2004 dönemine ait)  ilgili Kurum ünitesine vermiş oldukları en son aylık prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısını en az yüzde yirmi (%20) oranında artırmaları ve çalıştırdıkları toplam sigortalı sayısının asgari otuz kişiye ulaşması halinde, bu işyerlerinde çalıştırılan toplam sigortalı sayısını geçmemek üzere artırdıkları sigortalı sayısı ile mevcut sigortalılardan artırdıkları sigortalı sayısının iki katı kadar sigortalı kapsama girecektir. (En son aylık prim ve hizmet belgelerinin verildiği Kasım ayı içinde işçi sayısında değişiklik olması halinde ek istihdamın tespitinde baz alınacak işçi sayısı ayın en son gününde çalışan işçi sayısı olacaktır.)

VI- 5084 SAYILI KANUNDAN YARARLANAN İŞVERENLER:

5350 sayılı Kanunun Geçici 1 inci maddesi ile, 5084 sayılı Kanunun bu Kanunla değiştirilmeden önceki 3 ve 4 üncü maddelerinde belirtilen teşvik ve desteklerden 5084 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin a bendi kapsamındaki iller bakımından yararlanma hakkı kazanan işverenlerin bu haklarından aynen yararlanmaya devam edecekleri, ancak bu işverenlerin gerekli şartları sağlamaları ve talep etmeleri halinde 5350 sayılı Kanunla getirilen değişikliklerden yararlanma hakları bulunduğu hükme bağlandığından, 5084 sayılı Kanundan yararlanan işverenlerin 5350 sayılı Kanundan yararlanma yönünde bir isteklerinin bulunmaması halinde, haklarında 13.4.2004 tarihli, 16-314 Ek sayılı Genelgede ve 1 seri nolu tebliğde açıklandığı gibi işlem yapılmasına devam edilecektir.

Örnek 1; 31.08.2003 Tarihinden önce Malatya şehir merkezinde faaliyette bulunan bir lokanta  31.08.2003 S.S.Kurumuna vermiş olduğu Dört aylık bildirgede 5 işçi çalıştırmaktadır bu  işyeri 5084 sayılı Kanunun  kapsamında  10.Haziran.2004 tarihinde ilave 5 işçi daha aldığı için çalıştırdığı  eski işçiler için normal bildirge yeni işçileri için 5084 sayılı yasa kapsamında olmak üzere 2 adet bildirge vermekte idi bu işyeri 2005/Mayıs ayında 2 sigortalı daha çalıştırılmaya başlanmış bu takdirde toplam 5+2=7 sigortalıdan dolayı 5084 sayılı Gelir vergisi ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaya devam edecektir.

Örnek 2; 5084 sayılı Kanunun  kapsamında Malatya şehir merkezinde 10.Temmuz.2004 tarihinde faaliyete geçen bir işyerinde 3 sigortalı çalıştırılmakta iken, aynı işyerinde 2005/Mayıs ayında 2 sigortalı daha çalıştırılmaya başlanmış ise, bu takdirde toplam 5 sigortalıdan dolayı Gelir vergisi teşvikinden ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaya devam edecektir.

Eski İşyerleri için 5350 sayılı yasa ile Teşvikten Yararlanma

5084 sayılı Kanunun 5350 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki 3-4 üncü maddesi uyarınca 36 ilde faaliyette bulunduğu halde, teşvikten yararlanma hakkı kazanamamış, işyerleri ancak yeni hükümler çerçevesinde, yani en az 30 sigortalı çalıştırma koşulunun yerine getirilmesi kaydıyla teşvikten yararlanabileceklerdir.

Örnek 3 : Malatya ili 1.organize sanayi bölgesinde faaliyette bulunan  ve 31.08.2003 tarihi itibari ile 25 işçi çalıştıran ve 5084 sayılı yasadan yararlanmayan işyeri 2004/Kasım ayında da 25 sigortalı işçi çalıştırmaya devam ediyor ise bu işyerinde 1.4.2005 tarihinden itibaren 5 sigortalı daha çalıştırılmaya başlanması halinde, ilave istihdam edilen 5 sigortalı (asgari %20 artırım) ile mevcut 25 sigortalı sayılı (25+5) 30 sigortalı olduğundan  sigortalılarından ilave sigortalılarının 2 katı tutarındaki (5X2)10 eski sigortalı işçisinin de sigorta primlerinin işveren hissesinin Hazinece karşılanması gerektiğinden, 5350 sayılı Kanun kapsamına giren (5+10)=15 sigortalı  için ayrı, kapsama girmeyen diğer 15 sigortalı için de ayrı olmak üzere 2005/Nisan ayı için iki adet aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

Örnek 4 : Malatya ili 2.organize sanayi bölgesinde faaliyette bulunan  ve 31.08.2003 tarihi itibari ile 30 işçi çalıştıran ve 5084 sayılı yasadan yararlanmayan işyeri 2004/Kasım ayında da 30 sigortalı işçi çalıştırmaya devam ediyor ise bur işyerinde 01.06.2005 tarihinden itibaren 10 sigortalı daha çalıştırılmaya başlanması halinde, ilave istihdam edilen 10 sigortalı ile mevcut 30 sigortalı sayılı 40 sigortalı olduğundan  sigortalılarından ilave sigortalılarının 2 katı tutarındaki (10X2) 20 eski sigortalısının sigorta primlerinin işveren hissesinin Hazinece karşılanması gerektiğinden, 5350 sayılı Kanun kapsamına giren (10+20)=30 sigortalı  için ayrı, kapsama girmeyen diğer 10 sigortalı için de ayrı olmak üzere 2005/Haziran ayı için iki adet aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

Örnek 5 : Malatya ili 2.organize sanayi bölgesinde faaliyette bulunan  ve 31.08.2003 tarihi itibari ile 40 işçi çalıştıran ve 5084 sayılı yasadan yararlanmayan işyeri 2004/Kasım ayında da 40 sigortalı işçi çalıştırmaya devam ediyor ise bur işyerinde 01.06.2005 tarihinden itibaren 25 sigortalı daha çalıştırılmaya başlanması halinde, ilave istihdam edilen 25 sigortalı ile mevcut 40 sigortalı sayılı 65 sigortalı olduğundan  sigortalılarından ilave sigortalılarının 2 katı tutarındaki (25X2) 50 eski sigortalısının  sigorta primlerinin işveren hissesinin Hazinece karşılanması gerektiğinden, 5350 sayılı Kanun kapsamına giren (50+40)=90 sigortalı  için teşvikten yararlanması gerekirken ilave aldığı işçilere karşılık eski işçilerden teşvikten yararlandırılacak işçi sayısı 30.Kasım.2004 tarihindeki mevcut işçi sayısından (40 işçi)  fazla olamayacağı için bu işyerinde teşvikten yararlanacak işçi sayısı (40+25) toplam 65 kişi olacaktır. 2005/Haziran için bu işyerinde tüm işçiler için tek aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

Sosyal Sigortalar Kurumuna Verilecek Bildirgelerin düzenlenmesi

İşverenlerin 5350 sayılı Kanunla getirilen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaları için düzenleyecekleri aylık prim ve hizmet belgesini yasal süresi içinde “5350 sayılı Kanun kapsamına girenler” şeklinde vermesi yeterli olup, bu konuda ayrıca işverenlerin yazılı talepte bulunmuş olup olmadıkları üzerinde durulmayacaktır.

5350 sayılı Kanun kapsamına giren işyerlerinin, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde bulunduklarının,  organize sanayi bölgesi yönetim kurulundan veya ticaret ya da sanayi odalarından alınacak bir belge ile kanıtlanması gerektiğinden, bu belgenin Kurumumuza verilmemesi halinde, sigorta primlerinin işveren hissesinin %80’inin Hazinece karşılanması yoluna gidilecektir. Söz konusu belge başlangıçta bir kez verilecek olup, değişiklik olmadığı sürece takip eden aylarda tekrar verilmeyecektir.

5350 sayılı Kanun uyarınca, 1.4.2005 tarihinden sonra işe başlayan işverenler, asgari 30 sigortalı çalıştırmaları halinde, tüm sigortalılarından dolayı 5350 sayılı Kanunla getirilen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanacaklarından, bu sigortalıların tümü için tek belge düzenlenecektir.

5350 sayılı Kanunun 18.05.2005 tarihli, 25819 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak  1.4.2005 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olması sebebiyle, 2005/Nisan ayı için düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinden başlanarak, S.S.Kurumu Bilgisayar programları işletime alınıncaya kadar olan sürede sigorta primi işveren hissesinden yararlanmak üzere S.S.Kurumuna kağıt ortamında verilecek olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin tahakkuk işlemlerinde herhangi bir yanlışlığa meydan verilmemesi bakımından, 5350 sayılı Kanun kapsamına giren sigortalılar için düzenlenecek prim belgeleri üzerine, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu işyerleri için “5350 Organize Sanayi veya Endüstri Bölgesi” diğer yerlerdeki işyerleri içinse “5350 –Diğer Yerler” şeklinde meşruhat konulacaktır.

Özelleştirme kapsamındaki iş yerleri

Kanun kapsamındaki illerde 01/10/2003 tarihinden sonra özelleştirme kapsamında devralınan işletmeler, yeni işe başlama olarak kabul edilerek en az otuz sigortalı çalıştırılması koşuluyla bu işyerinde çalıştırılan işçilerin tamamı için 1.4.2005 tarihinden itibaren sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılacaktır.

Kapsam dışı bırakılan işler

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun yanı sıra 5350 sayılı Kanunla, uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan hizmet ve yapım işlerinin gerçekleştirilmesine yönelik faaliyetler de teşvik kapsamı dışında tutulduğundan, 1.4.2005 tarihinden itibaren uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden hizmet ve yapım işlerinin gerçekleştirilmesine yönelik faaliyette bulunacak işverenler, bu faaliyetlerine ilişkin istihdamları dolayısıyla Gelir vergisi teşviki ve sigorta primi işveren hissesi  teşvikinden yararlanamayacaklardır.

Bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarınca 2886 ve 4734 sayılı Kanunlara göre veya uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden ihalesi yapılan inşaat işleri (köprü, baraj, okul, kamu binası yapımı gibi) ile ulaşım, temizlik, güvenlik işleri gibi hizmet işleri teşvikten yararlanamayacaktır.

Bununla birlikte, Kanun kapsamına giren illerde 1.4.2005 tarihinden önce uluslararası anlaşmalara göre, hizmet ve yapım işlerine fiilen başlamış olan ve bu nedenle 5084 sayılı Kanunun 5350 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki 4 üncü maddesinde yer alan sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaya başlayan işverenlerin taahhüt ettikleri iş sonuçlanıncaya kadar teşvikten yararlanmaya devam edeceklerdir.

Aracı çalıştıran işyerlerinin durumu

Kapsama giren illerde, gerek işveren, gerekse işverenin aracıları tarafından aynı ay için yasal süresi içinde birden fazla aylık prim ve hizmet belgesi verilmesi durumunda, baz alınacak toplam sigortalı sayısının tespitinde aracıların vermiş oldukları aylık prim ve hizmet belgesindeki sigortalılar da nazara alınacağından, 1.1.2005 tarihinden önce aracısı olan ve bu Kanundan yararlanmak isteyen işverenler bakımından baz alınacak sigortalı sayısının tespitinde 2004/Kasım ayına ait işveren ve aracının vermiş oldukları aylık prim ve hizmet belgelerindeki toplam sigortalı sayısı üzerinden işlem yapılacaktır.

Yine, 1.4.2005 tarihinden sonra faaliyete başlayacak olan işyerlerinde, 30 sigortalı çalıştırma şartının yerine getirilmiş olup olmadığının tespitinde, varsa aracıların çalıştırdıkları sigortalı sayısı da dikkate alınacaktır.

Diğer Hususlar

Faaliyetini Durduran işyerleri : Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine ait olup 01/04/2005 tarihinden önce faaliyeti durdurulan, ancak mükellefiyeti devam eden işletmelerin, bu tarihten sonra yeniden faaliyete geçirilmesi işlemi yeni işe başlama olarak kabul edilmeyecektir. Ancak, bu teşvikten yararlanabilmek için işçi sayısının 30 işçiye ulaşması şartı aranacaktır.

Birden fazla işyerinin olması : 5350 sayılı Kanun uyarınca yeni işe başlayan gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan işverenler, en az 30 sigortalı çalıştırmaları koşuluyla işyerlerinde çalıştırdıkları tüm sigortalılardan dolayı sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaları gerekmekle birlikte, uygulama işveren değil, işyeri bazında yapılacağından, aynı işverenin gerek kapsama giren birden fazla ilde, gerekse kapsama giren aynı ilde birden fazla işyerinin olması durumunda, her bir işyeri Kanunun aradığı şartları yerine getirip getirmediği yönünden ayrı ayrı değerlendirilecektir.

Zamanında Düzenlenmeyen Prim Belgelerin : 5350 sayılı Kanunla 5084 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde yapılan değişiklik uyarınca, uygulamadan yararlanmak için aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olması gerekmektedir. Bu hüküm gereği aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi geçirildikten sonra Kuruma verilmiş olması halinde, bu tür belgelerdeki sigorta primlerinin sigortalı ve işveren hisselerinin tümünün işverenlerden tahsil edilmesi gerekmektedir

Yasanın yürürlülük süresi

5084 sayılı Kanunun sigorta primi işveren hissesi teşvikini düzenleyen 4 üncü maddesinde 5350 sayılı Kanunla yapılan değişiklik 01/04/2005 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, uygulama 31.12.2008 tarihinde sona erecektir. Bu bağlamda, yeni uygulama ilk olarak 2005 yılının Nisan ayı aylık prim ve hizmet belgesinden başlamak üzere, 2008/Aralık ayına ait aylık prim ve hizmet belgesi dahil  devam edecektir (5228 sayılı kanunla 5084 sayılı Kanunun 7 nci maddesine aşağıdaki (h) bendi eklenmiştir. Bu Kanunun yayımını izleyen tarihten itibaren azamî iki yıl içerisinde tamamlanan yeni yatırımlarda, 3, 4 ve 6 ncı maddelerde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde yer alan sürelere bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanır. 31/12/2007 tarihine kadar tamamlanan yeni yatırımlar için gelir stopaj vergisi teşviki, maddede yer alan süreye bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanacaktır. Örneğin, 31/12/2005 tarihinde tamamlanan bir yatırım için 2010 yılının Aralık ayına kadar teşvikten yararlanılacaktır.)